Sự khác biệt lớn nhất giữa một người thành công và một người tầm thường là nằm ở tư duy. Người thành công, họ sẽ suy nghĩ vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, và khi rơi vào nghịch cảnh, họ biết cách sử dụng “tư duy nghịch”.
Tư duy nghịch đảo là gì?
Tư duy nghịch đảo hay tư duy ngược (Reverse Thinking) là cách nghĩ ngược lại với mong muốn của bạn, giúp tạo ra nhiều ý tưởng mới sáng tạo cho quá trình đưa ra quyết định.
Khái niệm“Tư duy nghịch đảo” bắt nguồn từ nhà toán học người Đức Carl Jacobi, ông nổi tiếng là yêu thích giải quyết các vấn đề khó khăn với chiến lược “ngược, ngược mãi”. Ông tin rằng nếu được diễn giải theo góc nhìn ngược lại, các vấn đề sẽ được giải quyết dễ dàng và nhanh chóng.
Một tư duy đơn giản có thể giải quyết được vô số các vấn đề khó khăn trong cuộc sống. Chính vì vậy mà tư duy nghịch đảo được yêu thích bởi nhiều nhà triết học, nhà khoa học, nhà tư tưởng trong lịch sử. Tiêu biểu phải kể đến những người theo chủ nghĩa khắc kỷ.
Đừng bao giờ đánh giá thấp thất bại
Nhà đầu tư huyền thoại, cánh tay phải đắc lực của Warren Buffet, Charlie Munger là một người yêu thích tư duy nghịch đảo. Ông từng chia sẻ về cách ông thực hành lối suy nghĩ này như “quan trọng là hãy cố không hành động ngu ngốc, thay vì cố gắng trở nên thông minh, điều đó sẽ tạo nên lợi thế lâu dài.”
Charlie Munger là một người thành công vượt lên trên nghịch cảnh. Nhìn vào cuộc đời nhiều biến cố của ông, ông từng thất bại, rơi vào nghịch cảnh rất nhiều lần. Mà ông cũng chia sẻ tư duy nghịch đảo như một cách ông áp dụng hàng ngày trong mọi mặt cuộc sống để giải quyết vấn đề.
Mọi người thường nhìn vào thành công nhiều hơn là thất bại. Nhưng sự thật thì thất bại luôn hiện hữu, có thể là bất kì lúc nào và xảy đến với bất kì ai. Tư duy nghịch đảo cho phép chúng ta nhìn thẳng vào thất bại.
Ý tưởng lớn ở đây là theo đuổi thành công một cách mù quáng có thể tạo ra những hậu quả lớn, nhưng bằng cách phòng bị trước thất bại thường xuyên sẽ giảm thiểu được rủi ro.
Dưới đây là những ví dụ thực tiễn mà bạn có thể thực hành tư duy nghịch đảo trong công việc và cuộc sống của mình:
1.Ứng dụng cho brainstorming
Bạn có thể áp dụng tư duy nghịch đảo cho việc lên ý tưởng ngược (reverse brainstorming) trong công việc của mình. Nếu gặp khó khăn trong quá trình lên ý tưởng, hãy thử phương pháp này.
Ví dụ, áp dụng brainstorming việc đăng kí newsletter của công ty. Chúng ta có hai cách để lên ý tưởng.
Câu hỏi thường mọi người sẽ đặt là “Làm thế nào để chúng ta có thêm nhiều người đăng kí newsletter?” Áp dụng tư duy nghịch đảo cho brainstorming: “Những lí do mà mọi người không đăng kí newlestter?”
Bước tiếp theo bạn cần đưa ra nhiều câu trở lời nhất có thể cho câu hỏi thứ 2. Sau đó lựa chọn những giải pháp thiết thực nhất và biến chúng thành hiện thực.
2.Năng suất làm việc
Trong công việc, thông thường mọi người sẽ cố gắng để gia tăng năng suất với mục tiêu “làm nhiều việc hơn trong thời gian ngắn hơn”.
Sử dụng tư duy nghịch đảo bằng cách đặt câu hỏi ngược lại “Những điều gì làm giảm sự tập trung và khiến tôi xao lãng?”
Câu trả lời sẽ giúp bạn khám phá ra những nguyên nhân thực sự làm giảm năng suất làm việc là sự xao lãng, mất tập trung, loại bỏ được những yếu tố này sẽ cho phép bạn có nhiều thời gian và năng lượng hơn cho công việc.
3. Dọn dẹp
Một trong những phát hiện thú vị có liên quan tới cách nhìn ngược đó là tư duy tối giản được tác giả Marie Kondo – tác giả cuốn sách nổi tiếng “The life-changing Magic of Tidying Up”, áp dụng cho nguyên tắc quan trọng để giữ gìn nhà cửa gọn gàng.
Thông thường mọi người khi nghĩ tới việc dọn dẹp gọn hàng (hay tối giản) sẽ nghĩ tới việc “vứt bỏ” những đồ vật không cần thiết.
Marie đã nghĩ ngược lại, trước khi bắt tay vào dọn dẹp cô áp cô sử dụng lối suy nghĩ “giữ lại những đồ vật mà bạn thật sự muốn giữ, những thứ đồ đạc mang lại niềm vui (spark joy) cho cuộc sống của chủ căn nhà”.
Sự thay đổi trong tư duy này cho phép bạn giảm căng thẳng hơn trong quá trình dọn dẹp và cũng tập trung vào những đồ thật sự cần thiết với bạn hơn.
4. Tài chính cá nhân
Về quản lý tiền bạc, Warren Buffett từng nói về những quy tắc quan trọng của ông như:
Quy tắc số 1: Không bao giờ để mất tiền.
Quy tắc số 2: Không bao giờ quên quy tắc số 1.
Chúng ta vẫn luôn nghĩ đến làm sao để kiếm được nhiều tiền hơn. Nhưng rất nhiều người bỏ qua một câu hỏi quan trọng không kém trước khi tìm cách để kiếm được nhiều tiền.
“Làm thế nào để không mất tiền?”
Câu trả lời sẽ giúp bạn nhận ra được quy tắc cơ bản nhất trong quản lý tài chính cá nhân – không chi tiêu vượt quá mức bạn kiếm được. Trường hợp vung tay quá trán có thể dẫn tới tình trạng nợ nần và đây là một yếu tố rủi ro lớn trong quản lý tiền bạc. Vậy trước khi tìm cách để kiếm được nhiều tiền hơn, hãy tìm cách để không bị mất tiền đã.
6 nghịch lý kinh điển trong tâm lý giúp rèn luyện trí não hiệu quả
Tư duy logic là công cụ tốt nhất để chúng ta đưa ra giải pháp giải quyết các vấn đề. Tuy nhiên, trong tâm lý học, logic học vẫn tồn tại các nghịch lý – những tình huống khó xử, tiến thoái lưỡng nan mà các chuyên gia cũng chưa chắc giải thích được.
Những nghịch lý còn tồn tại này sẽ là bài kiểm tra tâm trí, tư duy của chúng ta. Và việc phân tích, lý giải và đưa ra các giải pháp sẽ là một mê cung dẫn con người đến gốc rễ của vấn đề. Hãy thử “tập thể dục” cho bộ não bằng cách tìm hiểu một số nghịch lý nổi tiếng nhất sau nhé:
1. Nghịch lý Con quạ đen
Nghịch lý này còn được gọi là “nghịch lý Hempel” vì được nêu ra đầu tiên nhà triết học Carl Hempel. Mục tiêu của ông là chứng minh rằng khi các sự kiện trùng hợp diễn ra càng nhiều, khớp theo thời gian với các điều kiện của một lý thuyết, thì niềm tin của chúng ta vào lý thuyết này sẽ tăng lên.
Để minh họa cho lập luận của mình, ông đưa ra một ví dụ: “Tất cả các con quạ đều có màu đen”.
Nếu chúng ta kiểm tra hàng triệu con quạ, chúng ta sẽ thấy rằng chúng đều màu đen. Vì vậy, càng nhìn thấy nhiều con quạ đen, chúng ta sẽ ngày càng tin vào lý thuyết nói “Mọi con quạ đều đen” là một tuyên bố đúng.
Khi nhìn vào quả táo, vì nó màu đỏ, nó “không phải quạ” nên suy nghĩ “mọi con quạ đều đen” càng được củng cố. Thực tế, trên đời vẫn có loài quạ trắng, dù rất hiếm.
2. Nghịch lý Epimenides
Trên hòn đảo Crete của Hy Lạp cổ đại, một người tên là Epimenides nói rằng tất cả những người Crete đều là những kẻ dối trá. Đó có vẻ như là một câu nói đơn giản, nhưng lại ẩn chứa một nghịch lý quanh quẩn không lối thoát.
Nếu cho rằng rằng người Crete đều nói dối, thì Epimenides – người cũng là dân Crete lại nói thật và nhận định trở thành sai.
Thế nhưng lập luận “tất cả người Crete đều là kẻ nói dối” cũng không thể sai, vì nếu nó sai, Epimenides đã nói dối. Vậy rốt cuộc Epimenides đã nói dối hay nói thật?
3. Nghịch lý Abilene
Nghịch lý xã hội này được đề xuất bởi Jerry B. Harvey trong cuốn sách Nghịch lý Abilene và những suy ngẫm khác về quản lý. Nhà tâm lý học lấy ví dụ một gia đình gồm một cặp vợ chồng và con rể của họ đang chơi cờ domino trước hiên nhà của họ.
Người cha vợ đề nghị đến Abilene, một thị trấn cách nơi họ ở 50 dặm. Người vợ ủng hộ, mặc dù bà ấy không thích lắm vì trời đang nắng nóng. Tuy nhiên bà vẫn nói vậy vì tin rằng sẽ không ai đồng ý với mình. Thế nhưng người con rể cũng chấp nhận vì cho rằng mẹ vợ muốn đi nên họ lên đường.
Đúng như dự đoán của người vợ, đó là một chuyến đi dài, nóng nực và mệt mỏi. Cả nhà quyết định về nhà sau vài giờ. Trên đường trở về, người vợ nói với giọng mỉa mai rằng chuyến đi không phải là một ý kiến hay.
Người con rể trả lời rằng anh chỉ đồng ý đi để làm vui lòng mẹ vợ. Còn người chồng nói rằng ông ấy đề xuất chuyến đi vì thấy mọi người đều có vẻ đang chán chứ cũng không hề muốn đi.
Họ hoang mang không hiểu tại sao lại cùng nhau thực hiện một hành động mà không ai muốn thực hiện. Với tình huống khó xử này, Harvey cố gắng giải thích vì sao một số tình huống có thể buộc chúng ta làm những việc không theo ý muốn của mình.
4. Nghịch lý ông nội
Tình huống khó xử này còn được gọi là nghịch lý của du hành thời gian và được tác giả khoa học viễn tưởng René Barjavel nêu ra vào năm 1944 trong cuốn tiểu thuyết Future Times Three của ông. Ông đặt giả thiết rằng một người đàn ông du hành về quá khứ và giết ông nội của mình, tức cha của cha ruột của mình.
Thế nhưng nếu ông nội của người đó đã mất trong quá khứ, thì người này rõ ràng không bao giờ có thể được thụ thai. Và nếu người này đã không được sinh ra, vậy ai là người quay về quá khứ giết ông nội?
5. Nghịch lý sinh đôi
Đây là nghịch lý do nhà bác học Albert Einstein đề xuất để giải thích thuyết tương đối, xác định rằng phép đo thời gian không phải là tuyệt đối vì nó phụ thuộc vào chuyển động và góc nhìn của người xem.
Nghịch lý liên quan đến câu chuyện của 2 anh em sinh đôi. Một người đi du hành vũ trụ giữa các vì sao với tốc độ cao, trong khi người kia ở lại Trái đất trong khoảng 20 năm.
Dự đoán cho thấy rằng người ở nhà sẽ già đi nhanh hơn nhờ sự giãn nở của thời gian. Nói cách khác, anh ta sẽ nhận thức thời gian trôi chậm hơn. Người còn lại trở về sau khi du hành vũ trụ sẽ trông trẻ hơn vì sau khi di chuyển với tốc độ cao, có vẻ như thời gian sẽ trôi qua nhanh hơn. Và tất cả những điều này cho thấy thời gian là tương đối.
6. Nghịch lý cá sấu
Tình huống khó xử này được sử dụng để tiết lộ các vấn đề logic liên quan đến những gì chúng ta chưa biết, nhưng vẫn có ý tưởng về những gì có thể xảy ra.
Điều nghịch lý được minh họa bằng câu chuyện về một con cá sấu giành lấy một đứa trẻ khỏi vòng tay của mẹ nó. Con cá sấu hứa với người phụ nữ rằng nó sẽ chỉ trả lại con trai nếu cô ấy đoán được nó sẽ làm gì với cậu bé.
Người mẹ trả lời rằng nó sẽ ăn thịt anh ta, tạo ra tình thế tiến thoái lưỡng nan cho cá sấu. Nếu cá sấu quyết định ăn thịt đứa trẻ, nó sẽ phá vỡ lời hứa của nó, bởi vì bà mẹ đã đoán được, và sau đó theo lời hứa, nó sẽ phải trả lại con trai cho cô. Nếu cá sấu quyết định giao con, bà mẹ có thể sai, nhưng bà vẫn sẽ cứu được con mình.
9 câu chuyện về thành công từ “Tư duy nghịch”
So với tư duy truyền thống, tư duy nghịch có nghĩa rằng bạn sẽ lật lại, nhìn nhận vấn đề ở hướng ngược lại, đây là phương thức tư duy mà phần lớn mọi người đều không nghĩ tới.
Dùng “tư duy nghịch” để suy nghĩ và giải quyết vấn đề là bạn đang “đi theo con đường ngược lại” và cũng là một cách “không ngờ tới và đáng ngạc nhiên” giúp bạn đạt được mục tiêu “chiến thắng”
9 câu chuyện ngắn dưới đây sẽ cho bạn biết thế nào là “tư duy nghịch” của người thành công.
01
Có một người giàu, mỗi lần ra khỏi nhà đều sợ có người tới cướp nhà mình, anh ta muốn mua một chú chó lai sói về trông nhà, nhưng lại sợ cho chó ăn thì lại tốn tiền.
Sau một khoảng thời gian dài đắn đo suy nghĩ, anh ta cuối cùng cũng nghĩ ra một cách: Trước khi ra khỏi nhà, anh ta bỏ pass wifi đi, để thành free wifi, sau đó yên tâm ra khỏi nhà.
Kể từ ngày đó, ngày nào cũng có mười mấy người đứng trước cửa nhà anh ta bắt wifi miễn phí, rất an toàn và cũng không còn phải lo lắng nữa.
Tư duy nghịch: Đổi góc độ suy nghĩ vấn đề, kết quả sẽ khác nhau rất nhiều.
02
Một người giàu đi mua cà chua.
Ông hỏi người bán hàng: “Cà chua bao tiền một cân?”
Người bán hàng hàng nói: “16 ngàn một cân.”
Ông chọn lấy hai quả cà chua đặt lên bàn cân, sau đó chọn lấy một quả to nhất để lên cùng.
Người bán hàng nhìn cân rồi nói: “10 ngàn”.
Ông lấy quả to nhất ra khỏi cân tỏ ý không cần, người bán hàng liếc ông một cái rồi nói kiểu hách dịch: “8 ngàn”.
Trên thực tế thì quả cà chua to nhất kia còn nặng hơn cả hai quả cà chua trên cân, rõ ràng là người bán hàng vô lý, người xung quanh chứng kiến đều rất không hài lòng.
Nhưng người giàu ngược lại vẫn rất bình tĩnh, lấy từ trong túi ra 2 ngàn đưa cho người bán hàng, nhưng ông không lấy 2 quả cà chua trên bàn cân mà cầm lấy quả cà chua to nhất mà mình vừa bỏ ra khỏi cân, rồi vui vẻ ra về.
Tư duy nghịch: Đổi cách tính, tự mình nghĩ ra một phương pháp khác, bạn sẽ phát hiện ra cách giải quyết vấn đề mới.
03
Có một ao cá mới được mở, phí vào câu cá là 200 ngàn.
Tuy nhiên, phần lớn mọi người dù có ngồi câu cả ngày cũng không câu được con cá nào. Ông chủ nói, nếu không câu được cá, vậy thì sẽ tặng một con gà.
Kết quả, rất nhiều người tranh nhau tới câu cá. Khi quay về, trong tay người nào người nấy cũng đều xách một con gà. Mọi người đều rất vui vẻ! Cảm thấy ông chủ rất thú vị.
Sau này, nhân viên quản lý ao cá nói với mọi người rằng ông chủ thực ra là hộ nuôi gà chuyên nghiệp.
Tư duy nghịch: Đổi mạch suy nghĩ, nhưng vẫn đạt được mục tiêu.
04
Nhà đầu tư tài ba nước Mỹ, Charlie Munger, còn được biết tới là người bạn đồng hành tuyệt vời nhất của Warren Buffett.
Có người hỏi Charlie Munger: Làm sao để tìm được một người bạn đồng hành tốt?
Ông trả lời rằng: Trước tiên, bạn phải là một người tài giỏi và đáng tin cây, bởi lẽ một người bạn đồng hành tốt, họ không phải là kẻ ngốc.
Tư duy nghịch: Chim khôn luôn tìm cành cây tốt để làm bến đỗ.
05
Mandela bị kết án 27 năm tù, và trong khoảng thời gian đó, ông đã bị các quản ngục ngược đãi rất nhiều. Điều bất ngờ đó là, khi trở thành Tổng thống, ông đã mời ba người quản ngục từng ngược đãi mình tới buổi lễ hôm đó.
Khi Mandela đứng lên tỏ lòng kính trọng với 3 người quản ngục, mọi người chứng kiến đều tĩnh lại. Ông nói: “Khi tôi bước ra khỏi cánh cửa ngục tù để bước tới với tự do, tôi biết rằng, nếu mình không để những đau thương và oán hận lại phía sau, vậy thì tôi vĩnh viễn vẫn sẽ ở trong cái ngục tù ấy.”
Tư duy nghịch: Tha thứ cho người khác thực ra là một hình thức cải thiện bản thân.
06
Có một ông lão thích yên tĩnh, nhưng khu vực xung quanh nhà ông luôn có trẻ em tới chạy chơi, điều này khiến ông cảm thấy rất phiền phức.
Ông nghĩ ra một cách, ông gọi lũ trẻ lại và nói: Chỗ ta vốn rất yên tĩnh, cảm ơn các cháu đã tới khuấy động làm không khí thêm vui vẻ, đồng thời tặng cho mỗi đứa trẻ 3 cây kẹo.
Lũ trẻ rất vui vẻ, mỗi ngày đều tới đây chơi.
Vài ngày sau, ông chỉ cho mỗi đứa 2 cây kẹo, rồi 1 cây, và dần dần không còn cho chúng nữa.
Lũ trẻ vừa buồn bực vừa giận dỗi nói: Bọn cháu không thèm tới đây góp vui cho ông nữa.
Ông lão lại có lại được không gian yên tĩnh như mình mong muốn.
Tư duy nghịch: Nắm bắt yếu điểm của người khác, không việc gì là không thành công.
07
Một nhân viên bán hàng nói với một người tới mua hàng rằng: “Chị à, ở đây chúng em có quyển sách tên là “500 lí do của đàn ông khi về muộn”, chị nhất định phải mua nó.”
Người mua hàng cười nói: “Tại sao?”
Người nhân viên bình tĩnh nói: “Vì chồng chị cũng mua quyển này.”
Tư duy nghịch: Đánh vào tâm lý, quyền kiểm soát chính sẽ nằm trong tay bạn.
08
Có một nhà hàng ăn buffet, vì thực khách tới ăn quá lãng phí thức ăn, nên nhà hàng đã đặt ra quy định: lãng phí thức ăn sẽ bị phạt 10 ngàn!
Kết quả, tình hình kinh doanh ngày càng tệ hơn.
Sau này, quản lý nghĩ ra một giải pháp, tăng giá món ăn lên 10 ngàn, đồng thời thay đổi quy định rằng: người không lãng phí thức ăn sẽ được tặng 10 ngàn.
Kết quả, việc làm ăn phát đạt một cách bất ngờ, hành vi lãng phí thức ăn cũng không còn nữa.
Tư duy nghịch: Đừng bao giờ để khách cảm thấy mình “chịu thiệt”, hãy để họ cảm thấy mình đang được hưởng lợi.
09
Lão hòa thượng hỏi tiểu hòa thượng: “Nếu bước lên một bước là chết, lùi một bước về sau cũng phải chết, con sẽ làm thế nào?”
Vị hòa thượng trẻ chẳng do dự đáp: “Thì con sẽ đi đường bên.”
Tư duy nghịch: Bên cạnh đường vẫn còn con đường khác.
Kết
Tóm lại, tư duy nghịch đảo là một công cụ tư duy giúp giải quyết vấn đề một cách logic và giảm thiểu rủi ro. Ngoài những ứng dụng trên, tư duy nghịch đảo hoàn toàn có thể áp dụng trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.
Đời người khó lường, nghịch cảnh hay thất bại đều là chuyện thường tình. Lúc này, bạn luôn phải giữ cho mình tâm thái lạc quan và tích cực, nhìn nhận vấn đề từ một góc độ khác, lật ngược lại vấn đề, biết đâu “sơn cùng thủy tận ngờ hết lối, liễu rủ hoa cười lại gặp làng”, hi vọng luôn ở phía trước đón đợi bạn.
Đôi khi, mất đi cũng là một hình thức có lại được.
Mong bạn trong khó khăn vẫn có thể sống thật lạc quan!
Mong bạn học được tư duy nghịch, thành công trở thành một người thành công.
Nguồn: L’officielvietnam / Phụ nữ Việt Nam / Báo Dân sinh
