Chương trình phát 500 USD mỗi tháng cho dân của thành phố Stockton (California) đang được nhiều địa phương ủng hộ hơn trong đại dịch.
Vài năm trước, Tomas Vargas đã có thời gian khó khăn để phụ giúp tài chính cho gia đình. Anh làm nhân viên bán thời gian tại UPS với tiền lương không đủ trang trải chi phí. Để kiếm thêm, anh làm nhiều việc khác nhau như sửa xe hay giúp việc vặt cho hàng xóm.
“Tôi thấy rất căng thẳng”, Vargas, 36 tuổi, nói, Kiếm được bao nhiêu xài hết bấy nhiêu, anh phải hối hả để thanh toán các hóa đơn của mình. Sau đó, thay đổi đã đến khi anh được chọn tham gia một chương trình mới của thành phố Stockton
Được gọi là SEED – chương trình lập ra để phát 500 USD mỗi tháng trong 18 tháng cho 125 cư dân thành phố Stockton không cần điều kiện ràng buộc. Vargas nói rằng, ban đầu anh nghĩ đó là một trò đùa. Nhưng giờ, anh nói số tiền này đã tạo ra sự khác biệt thực sự trong cuộc sống.
Vargas cho rằng, có thêm thu nhập cho phép anh suy nghĩ về tương lai và tìm công việc toàn thời gian có ý nghĩa hơn. Anh cũng có thể dành nhiều thời gian hơn cho gia đình. “Giai đoạn còn nhỏ là thời gian quan trọng nhất của con cái. Tôi có cơ hội để làm điều đó”, Vargas nói.
Thị trưởng Stockton, ông Michael Tubbs lần đầu biết đến khái niệm Thu nhập Cơ bản Phổ thông – UBI lúc còn là sinh viên tại Đại học Stanford, khi đọc cuốn sách của Tiến sĩ Martin Luther King Jr. có tên “Where Do We Go From Here: Chaos or Community?”, kêu gọi dùng UBI để chống bất bình đẳng. “Tôi tự hỏi điều gì đã xảy ra. Tại sao điều đó không được dạy?”, Tubbs nói.
Nhiều năm sau, Tubbs nảy ra ý tưởng vào năm 2017, khi ông được bầu làm thị trưởng Stockton – thành phố quê hương ông. Ông yêu cầu nhóm chính sách của mình nghiên cứu ý tưởng cho các chương trình để giải quyết những vấn đề khác nhau và UBI lại xuất hiện. Nhưng đó là năm đầu tiên Tubbs làm thị trưởng nên ý tưởng này cũng có rủi ro về mặt chính trị.
Tháng 2/2019, SEED bắt đầu gửi 500 USD mỗi tháng cho 125 cư dân được chọn ngẫu nhiên. Chương trình ban đầu là một thử nghiệm kéo dài 18 tháng. Tuy nhiên, nó đã được gia hạn đến 24 tháng, do Covid-19 và thông qua sự đóng góp của nhà từ thiện Carol Tonan. Vì vậy, lần phát tiền cuối sẽ vào tháng 1/2021.
Để đủ điều kiện, cư dân phải từ 18 tuổi trở lên và sống xấp xỉ hoặc dưới thu nhập trung bình hộ gia đình ở Stockton là 46.000 USD một năm. Chương trình đã khảo sát người nhận với câu hỏi chính là số tiền này ảnh hưởng như thế nào đến biến động thu nhập của họ?
Sukhi Samra, Giám đốc SEED cho biết, kết quả chỉ ra cải thiện tích cực trong đời sống người nhận. Hầu hết dùng số tiền này cho các chi phí cơ bản, giúp họ có nhiều thời gian rảnh hơn dành cho con cái. Một số cho biết họ bớt lo lắng, căng thẳng, ngủ ngon hơn và cải thiện mối quan hệ với vợ, chồng và con cái.
Hiện nay, ngoài cải thiện cuộc sống người dân địa phương, mục tiêu của SEED là vận động cho UBI thành một chương trình ở cấp độ quốc gia. Họ đang thu thập dữ liệu để so sánh những người nhận tiền với những người không nhận.
Tubbs cho biết, ông đang ủng hộ việc áp dụng ý tưởng này. Ông đã nói chuyện với lãnh đạo đa số Hạ viện, bà Nancy Pelosi và D-Calif. Trong khi đó, nhiều thành phố đang lên kế hoạch thực hiện các chương trình tương tự.
Tháng trước, 11 thị trưởng bao gồm Tubbs đã thành lập một liên minh có cùng ý tưởng, bao gồm các thành phố Jackson, Miss.; St. Paul, Minn.; Newark, N.J.; Compton, Calif., Los Angeles; Oakland, Calif.; Shreveport, La.; Tacoma, Wash.; Columbia, S.C.; và Atlanta.
Một số thị trưởng sẽ bắt đầu chương trình phát tiền tại các thành phố của họ trước cuối năm nay, trong khi những người khác thận trọng hơn, Tubbs nói. Họ đang cùng nhau ủng hộ cho chương trình này được thực hiện ở cấp liên bang. “Đây không phải là của đảng Dân chủ hay Cộng hòa. Đây thực sự là một điều của người Mỹ”, ông Tubbs nói.
Chương trình thử nghiệm Stockton từng là đề tài tranh luận về cách hỗ trợ tài chính cho người dân ở Mỹ. Và khi Covid-19 ập đến, quốc hội nước này đã làm một việc tương tự. Họ phát 1.200 USD cho hàng triệu người và cấp thêm 600 USD mỗi tuần cho người thất nghiệp để hạn chế thiệt hại tài chính.
Nhưng sự giúp đỡ này có hạn chế, dù đại dịch vẫn đang hoành hành. Mọi con mắt đều đổ dồn vào quốc hội để xem liệu họ có tung ra một đợt kích thích tiếp theo và gia hạn thêm 600 USD trợ cấp thất nghiệp hay không.
Trong khi một số nghị sĩ Cộng hòa kêu gọi kiểm soát chi tiêu, thì một số nghị sĩ đảng Dân chủ đã đề xuất các chương trình hào phóng hơn. Một dự luật được đề xuất bởi các nghị sĩ Sens. Kamala Harris, D-Calif.; Bernie Sanders, I-Vt.; và Ed Markey, D-Mass; đề nghị phát 10.000 USD mỗi tháng cho các gia đình Mỹ trong suốt thời gian diễn ra đại dịch. Kế hoạch này bản chất tương tự như Thu nhập Cơ bản Phổ thông (UBI) của Stockton, theo đó chính phủ cung cấp cho mọi người một khoản tiền cố định mỗi tháng.
Tuy nhiên, một số nhà phê bình cho rằng, chương trình này chẳng khác gì bố thí cho những người đáng lẽ phải làm việc để kiếm tiền. Elaine Maag, cộng tác viên nghiên cứu cao cấp tại Viện Đô thị thừa nhận luôn tồn tại nỗi sợ rằng tiền được phát cho những người không xứng đáng. Tuy nhiên, theo cô, các chương trình khác của chính phủ có thể không cung cấp hỗ trợ chính xác cho những cá nhân và gia đình cần nhất.
Thế nhưng, với những người như Vargas, lợi ích của chương trình vượt xa khỏi sự giúp đỡ tiền bạc. Đầu năm nay, công việc mới của anh tại sân bay địa phương bị thất bại do Covid-19. Nhưng anh đã tìm được việc mới nhờ kết nối thông qua SEED. Hiện Vargas làm việc tại một tổ chức phi lợi nhuận chuyên huấn luyện cho những người trẻ sắp trở thành cha mẹ.
“Nó mang đến nhiều hy vọng cho những người không có gì cả”, Vargas bình luận về SEED. “Thậm chí sự giúp đỡ là nhỏ nhoi nhưng có thể tạo ra khác biệt lớn. Tôi hy vọng chương trình sẽ phát triển và giúp được nhiều người hơn”, anh nói.
PV
