Yếu tố điểm số cũng có trong quá trình xét duyệt nhưng chỉ là một phần nhỏ, và không phải yếu tố tiên quyết trong việc chọn học sinh năng khiếu.
Nhân mọi người đang bàn luận sôi nổi về tiêu chí tuyển chọn cũng như sự cần thiết của trường chuyên lớp chọn, tôi xin chia sẻ cách trường học của Hoa Kỳ chọn học sinh năng khiếu.
Ở đây, yếu tố điểm số cũng có trong quá trình xét duyệt nhưng chỉ là một phần nhỏ, và không phải là tiên quyết.
Những bài kiểm tra và tiêu chí tuyển lựa
CogAT: viết tắt của chữ Cognitive Abilities Test, CogAT là bài thi được áp dụng rộng rãi để quyết định xem một trẻ em/học sinh có đủ tiêu chuẩn học theo chương trình dành cho trẻ năng khiếu/tài năng (gifted and talented) hay không.
IOWA Assessments: với tên cũ là Iowa Test of Basic Skills, hay gọi tắt là Iowa Test hay ITBS, do Khoa Giáo dục, trường ĐH Iowa khởi xướng từ năm 1935 với mục tiêu để cải thiện việc dạy, phương pháp sư phạm. Bài thi này ban đầu áp dụng cho học sinh từ mẫu giáo đến lớp 8 ở toàn tiểu bang Iowa. Sau nhiều thập kỷ, đã phổ biến ở rất nhiều tiểu bang khác trên khắp nước Mỹ.
Những phần trong bài thi Iowa chủ yếu là: Từ vựng, Chính tả, Viết hoa, Cách sử dụng và diễn đạt, Phân tích từ, Đọc hiểu, Nghe, Ngôn ngữ, Khái niệm và ước tính toán học, Bản đồ và Sơ đồ, Giải quyết vấn đề toán học và dữ liệu, Khoa học xã hội, Khoa học.
Xin lưu ý là 2 bài thi này được áp dụng chủ yếu cho học sinh lớp 1, 2, 5 và 8. Chủ yếu dành cho những khối lớp này là do đặc tính lứa tuổi và phát triển tâm lý, trí tuệ. Nếu học sinh lên đến lớp 3 hay 6 mà cô giáo muốn đưa vào chương trình năng khiếu hay tài năng thì sẽ có hội đồng riêng xem xét, tiến hành kiểm tra và đánh giá.
Điều tra, thu thập thông tin qua giáo viên đứng lớp
Nội dung này dựa trên 4 tiêu chí sau để chọn lựa.
Khả năng trí tuệ: chẳng hạn nhưHọc nhanh và dễ dàng; Biết nhiều mảng khác nhau; Lưu giữ và nhớ lại thông tin, kiến thức dễ dàng; Có khoa nói (thậm chí là nói nhiều), thể hiện sự phát triển ngôn ngữ vượt trội.
Thành tích: tức là Điểm thi cao; Nhớ nhanh và dễ; Khả năng tổ chức siêu việt; Thích những hoạt động mang tính thử thách; Đặt ra mục tiêu cá nhân và cố gắng để đạt mục tiêu; Dễ dàng hiểu những gì các em nhìn thấy, nghe thấy, hay đọc; Là những người theo đuổi sự hoàn hảo.
Sự sáng tạo: là những học sinh mà thể hiện sự tò mò cao độ và thái độ hay đặt câu hỏi; Trí tưởng tượng cực kỳ phong phú; Óc hài hước tuyệt vời; Dồi dào năng lượng; Thường nhạy cảm và giàu trực giác; Sở thích đa dạng; Có máu liều, sẵn sàng thử nghiệm; Hay đưa ra những ý tưởng và giải pháp độc đáo; Không theo khuôn mẫu , luôn linh động, chấp nhận sự không hài hoà/trật tự, không sợ sự khác biệt.
Động lực: là những học sinh luôn kiên định, hướng tới mục tiêu; Khả năng tập trung chú ý cao, lâu; Luôn cảnh giác, sẵn sàng; Luôn thể hiện khát khao học tập để trở thành ai đó, làm được điều gì đó; Độc lập, tự khởi nghiệp; Luôn được điểm cao; Có những sở thích hay bộ sưu tầm đòi hỏi thời gian dài lâu; Hay quan tâm đến những vấn đề của người lớn; Khi làm bài hay hoàn thành dự án không phải chỉ dẫn nhiều.
Chỉ cần thỏa mãn ít nhất 2-3 điểm trong một tiêu chí là được. Cũng có những học sinh có đặc điểm nổi trội ở vài tiêu chí. Khi nộp hay lập hồ sơ, kèm theo bảng điều tra năng khiếu này, thầy cô chủ nhiệm phải kèm theo bài viết, mẫu sản phẩm của học sinh được chọn/đề cử. Những sản phẩm hay tác phẩm cho vào hồ sơ phải thể hiện những đặc điểm phù hợp, tương ứng của học sinh đó…
Cũng có khi bố mẹ đề nghị cô cho con của mình vào lớp năng khiếu, tài năng, hay thậm chí cho con học nhảy cách. Khi đó, trường hợp của học sinh sẽ được nhóm/bộ phận thầy cô phụ trách năng khiếu/ tài năng xem xét. Hội đồng xét duyệt này sẽ xem kết quả học tập, điểm thi, rồi tiến hành các bài kiểm tra ngắn để thử theo 4 tiêu chí trên.
Riêng về việc học nhảy cách, thường bố mẹ thấy con học xuất sắc thì thích cho con học kiểu này. Nhưng về phía nhà trường, các thày cô thường không khuyến khích vì còn những vấn đề về tâm sinh lý, lứa tuổi, bạn bè, sự hoà nhập. Cũng có những trường hợp học nhảy cách nhưng nói chung là hiếm.
Đinh Thu Hồng (Giáo viên lâu năm tại Mỹ, Tác giả sách Học kiểu Mỹ tại nhà)
