Bi kịch lớn nhất của người nghèo không phải là thiếu tiền, mà là thiển cận trong tư duy. Họ không nhìn thấy tương lai, an phận với hiện tại, thậm chí còn chẳng buồn xem xét tới tương lai của chính mình. Đây không chỉ là vấn đề về tầm nhìn, mà còn là vấn đề về nhận thức.
Có vẻ bạn đang cảm thấy rất bất công rằng mình làm bục mặt ở công ty nhưng tiền lương chẳng đâu vào đâu, càng ngày càng nghèo, còn những người giàu thì càng ngày càng giàu. Điều này về cơ bản không liên quan đến công việc của bạn nặng nhọc hơn người khác, nhưng có liên quan nhiều đến cách suy nghĩ của bản thân và sự giáo dục mà bạn nhận được từ thời thơ ấu. Một số người làm việc chăm chỉ nhưng cứ mãi nghèo. Tại sao vậy?
Bài viết sẽ phân tích 3 khía cạnh sau:
Trong mắt người nghèo, cái gọi là nỗ lực thực sự là “làm bất chấp thời gian”
Nhà kinh tế học người Mỹ Murai Nathan và nhà tâm lý học Shafer nhận thấy rằng lý do người nghèo ngày càng nghèo không phải vì họ không làm việc chăm chỉ, mà là không có lãi kép. Anh ta chỉ tập trung vào thời điểm hiện tại. Anh ta càng thiếu tiền, anh ta sẽ càng quan tâm đến tiền và anh ta sẽ càng bỏ qua những điều quan trọng hơn.
Thu nhập của nhiều người nghèo sẽ không được cải thiện đáng kể dù họ giàu kinh nghiệm, biết công nghệ, dịch vụ, siêng năng, làm việc chăm chỉ và thâm niên làm việc của anh ta. Họ làm việc nhiều giờ mỗi ngày và thậm chí còn tăng ca.
Tuy nhiên, sau khi làm việc được vài năm, họ hiếm khi thay đổi để trở nên tốt hơn, không thích nghi với hoàn cảnh và rất khó giàu có, ngoài việc quen thuộc với những việc mà ngày nào cũng làm họ làm thì lâu dần họ chỉ có thể thao tác nhanh hơn mà thôi. Người nghèo cho rằng những công việc này là cho lợi nhuận nhanh, khiến bạn ảo tưởng rằng bạn sẽ trả lương miễn là bạn làm việc chăm chỉ. Nhưng không hẳn là bạn chăm chỉ thì bạn sẽ có mức lương xứng đáng.
Chị của bạn tôi là công nhân trong một công ty sản xuất với mức lương 5 triệu đồng một tháng. Chị này lúc nào cũng than vãn với bạn tôi tiền không đủ sống dù chị chẳng hề tiêu xài gì hoang phí. Một lần, tôi hỏi bạn tôi rằng: Chị ấy than ít tiền vậy tại sao không học lên cao hơn hay buôn bán thêm, thời đại bán hàng online, chị ấy không cần có mặt bằng, chỉ cần có vốn và ngồi livestream cũng bán được hàng, còn việc giao hàng đã có shipper lo. Tại sao chị ấy lại không thử? Câu trả lời của bạn tôi khiến tôi ngã ngửa: “Tôi đã hỏi y như vậy và bà chị kể nếu dấn thân vào nghề mới, chị ấy sợ đủ thứ và quan trọng hơn, chị đã quen với làm công nhân, cũng quen sống với mức lương đó rồi, nghề này cũng ổn định mà, vả lại giờ đổi nghề khác cũng chẳng giàu nổi nên thôi chấp nhận cả đời an phận kiếp công nhân”.
Những người nghèo làm những công việc này trong một thời gian dài tiêu tốn rất nhiều công sức, năng lượng trong tâm lý của họ và khả năng nhận thức của họ sẽ bị giảm đi rất nhiều. Bởi vì họ chú ý quá nhiều đến vấn đề trước mắt mà không có thêm năng lượng để xem xét các vấn đề đầu tư và phát triển dài hạn.
Nhiều người chỉ biết bạt mạng làm việc “kiếm tiền”, làm thêm giờ nhưng lại thiếu kế hoạch nghề nghiệp lâu dài và tự cải thiện hiệu quả, thời gian tăng ca còn không đủ, lấy đâu ra thời gian để quản lý chi tiêu và đầu tư tài sản hiệu quả. Dần dần, sự tự ti càng lúc càng lớn vì làm mãi chẳng giàu dẫn đến tuyệt vọng và thực sự trở nên nghèo hơn.
Phương pháp giáo dục của gia đình nghèo làm cho cái nghèo được truyền cho thế hệ tiếp theo
Điều này có thể được chia thành hai khía cạnh, một là suy nghĩ và hai là cách giáo dục của các gia đình nghèo. Đầu tiên, hầu hết các gia đình nghèo đều có tâm lý đền bù, gia cảnh càng không tốt, họ càng cảm thấy không thể để con cái thiếu thốn.
Tôi đã từng thuê một nhân viên. Bố mẹ anh ta đi tìm hạnh phúc mới và anh ta sống với ông bà từ bé đến bây giờ. Ông bà cũng nghèo, thấu rõ cảnh cơ hàn nên ông bà không muốn cháu mình thiếu thốn. Dù trong tay có 100.000 đồng thì ông bà cũng cho cháu tất, bất kể hôm đó nhịn đói hay khát.
Họ tin rằng họ thà nghèo cả gia đình hơn là để con cháu của họ cực khổ. Lớn lên trong môi trường này, anh chàng đã quen với việc yêu cầu, thiếu lòng biết ơn, tiêu tiền bất chấp ngày mai ra sao và chi tiêu vượt xa khả năng của mình.
Thậm chí tệ hơn, ý thức trách nhiệm của anh ta gần như bằng 0. “Tôi nghèo nên làm sai cũng là hợp lý, còn tôi yếu đuối cũng hợp lý vì nhà tôi nghèo, thiếu ăn… mấy người không ở trong hoàn cảnh của tôi thì làm sao hiểu được?”. Kiểu tâm lý này khiến đồng nghiệp bất mãn về anh ta. Về phần mình, anh ta khó hòa đồng và thậm chí không thể hợp tác với mọi người, vì vậy anh ta vẫn đang chờ đợi bị sa thải.
Nữa, hầu hết các gia đình nghèo tin rằng mọi thứ đều có thể thay đổi nếu họ đạt điểm cao:
Nhiều gia đình có điều kiện kinh tế nghèo nàn, bị giới hạn trong tầm nhìn của chính họ, dễ mắc sai lầm trong việc giáo dục thế hệ tiếp theo: Họ chỉ cần con cái điểm cao là giỏi. Gia đình kiểu này chỉ quan tâm đến kết quả học tập của con em họ. Đối với những đứa trẻ kiểu này, cha mẹ sẽ không cho chúng động tay chân vào việc giặt quần áo, không dọn dẹp, không dạy chúng những thứ như nói xin chào với người lạ, khả năng thực tế, khả năng chống thất vọng và những điều khác không liên quan đến thành tích của chúng.
Điều này trực tiếp dẫn đến ý thức trách nhiệm và khả năng xã hội kém của đứa trẻ. Sau này đi làm, chúng sẽ trở thành các công tử, tiểu thư trong công ty, người không sử dụng trí óc để làm việc mà toàn bắt người khác phục vụ mình.
Trong một thực tế xã hội như vậy, cha mẹ nghèo thường nuôi dưỡng lòng tự trọng quá mức của con cái họ. Đồng ý rằng ai cũng có lòng tự trọng nhưng đừng làm quá. Tuy nhiên, lòng tự trọng là hư vô, cuộc sống là hiện thực và sự phù phiếm không thể giúp bất cứ ai sống sót cả đời.
Kiểu giáo dục lòng tự trọng này cho các gia đình nghèo khiến con cái họ “trưởng thành muộn”. Còn người giàu thì đã thay đổi hướng giáo dục và bắt đầu nuôi dưỡng thêm những tài năng của con cái họ để chúng có thể thích nghi tốt hơn với xã hội. Khác với người giàu, người nghèo làm hư trẻ em vô thời hạn, chỉ tìm kiếm thành tích cao mà chằng cần biết do con mình tự làm hay copy bài bạn mà có.
Kết quả là người giàu ngày càng giàu hơn và người nghèo ngày càng nghèo hơn từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Muốn thay đổi tình trạng nghèo hiện tại, 2 gợi ý sau có thể hữu ích với bạn
Đầu tiên, người nghèo phải học cách trì hoãn những mong muốn quá tầm với và giảm chi tiêu. Robert Kiyosaki, tác giả của “Rich Dad, Poor Dad” nói rằng những người nói tiền được tạo ra để dùng và không cần tiết kiệm là “những người tiêu tiền ngớ ngẩn và ngu ngốc.”
Người giàu trước tiên kiếm tiền để trở nên giàu có và sau đó họ tiêu tiền để hưởng thụ, trong khi người nghèo thì ngược lại. Trước khi anh ta trở nên giàu có, anh ta bắt đầu tiêu tiền để tận hưởng, cuối cùng thì giàu đâu không thấy, chỉ thấy một mớ nợ do hành động ăn chơi trác táng mà ra.
Có một câu chuyện có tên là “Cái bẫy chuột”: chuột chạy trên bánh xe. Nếu nó chạy càng nhanh thì bánh xe quay càng nhanh và cuối cùng chuột phải dừng lại vì quá kiệt sức. Lý do người nghèo không bao giờ có thể đạt được sự giàu có một phần là do họ bị cuốn vào cuộc đua “cái bẫy chuột”.
Người giàu không tận hưởng sự xa hoa lúc đầu, nhưng cuối cùng họ đã được tận hưởng cảm giác sung sướng khi đã có nhiều tiền trong tay. Còn người nghèo thích hưởng thụ ngay từ đầu, vì vậy tỷ lệ tích lũy vốn ban đầu của người nghèo giảm đi rất nhiều thậm chí không có.
Khi quá nhiều ham muốn vật chất lấp đầy tâm hồn, nó sẽ chỉ khiến bạn rơi vào sự so sánh vô hạn với người khác và sự bốc đồng trong việc đưa ra quyết định. “Tôi muốn chiếc điện thoại xịn nhất hiện nay ngay trong ngày hôm nay và tôi muốn mua một chiếc xe hơi mui trần vào ngày mai. Tôi sẽ không bao giờ cảm thấy hài lòng và an toàn vì nhỡ đâu có người mua trước tôi hay mua những thứ xịn hơn của tôi thì sao.”
Do đó, người nghèo cần trì hoãn những mong muốn quá sức và biết rõ nhu cầu của họ, tài sản họ đang có và nợ sẽ phải trả. Nếu thấy bất cứ thứ gì bạn đang muốn mua, hãy biết rằng có những thứ bạn mua nhưng chẳng cần thiết. Sau khi mua, bạn sẽ mất một khoảng tiền kha khá, có thể là một tháng lương của bạn hay một tháng đi ăn lẩu cùng bạn bè… Vậy mua làm gì?
Hãy suy nghĩ về cách bạn có thể chi tiêu từng đồng đáng giá. Đừng quá phung phí để rồi trắng tay.
Đừng chỉ biết vùi đầu làm việc như một cỗ máy mà hãy học cách tích lũy năng lượng tích cực:
Người nghèo thường có quá ít tài nguyên và mỗi quá trình tích lũy năng lượng khiến họ rơi vào tình trạng xấu hổ hơn.
Tôi đã đọc một câu chuyện trong một cuốn sách kinh tế trước đây. Có 3 ngư dân A, B và C cùng làm nghề đánh bắt cá. Mỗi người trong số họ chỉ có thể bắt một con cá một ngày. Nếu không bắt được cá, họ sẽ đói. A quyết định làm lưới đánh cá, nhưng nó có thể thất bại. Trong thời gian làm lưới đánh cá thì anh không bắt được cá và anh ta phải chết đói trong một ngày.
Điều này có nghĩa là A có thể bị đói trong hai ngày đan lưới. Vào ngày thứ ba, anh ta không còn năng lượng để bắt cá và chết đói. Mặc dù cuối cùng A đã làm một lưới đánh cá và bắt được nhiều cá hơn, nhưng lúc đầu, anh ta phải buộc mình dừng lại và bước vào một tình huống tuyệt vọng, bỏ ra nhiều thời gian hơn để đan lưới đánh cá để tích lũy thêm năng lượng.
Trên thực tế, có thể mất nhiều đời nỗ lực từ người nghèo trở thành người giàu. Nhưng bây giờ sự phát triển của khoa học và công nghệ và Internet đã phá vỡ điều đó. Với sự giúp đỡ của khoa học và công nghệ, nhiều người đã dành rất ít thời gian để học và làm giàu.
Muốn người nghèo đạt được tư duy người giàu không phải là sự thay đổi tư duy tuyến tính, mà là sự thay đổi các khả năng toàn diện khác nhau. Trong quá trình này, có thể liên tục học hỏi kiến thức, thiết lập hệ thống kiến thức và chống lại rủi ro. Có như vậy, cuộc đời người nghèo có thể bớt nghèo và khấm khá hơn.
